Kisha e Shën Prokopit

Kisha e Shën Prokopit u ndërtua në fillim të vitit 1780 pranë Liqenit Artificial në Tiranë. Ishte Sundimtari i Tiranës Ibrahim bej Bargjini, që përkrahu ngritjen e saj, në shenjë falenderimi për kontributin e familjeve ortodokse. Kisha iu kushtua Shën Prokopit, dëshmor i fesë së krishterë, i cili konsiderohet si shenjti mbrojtës i Tiranës dhe përkujtohet çdo vit në 8 korrik.

Në vitin 1940 do të vendosej gurthemeli nga kryepeshkopi Kristofor Kisi. Kisha ishte një ndërtim i thjeshtë dhe i ulët. Në 1886 përreth saj u ngritën disa ndërtesa të tjera, duke i dhënë formën e një manastiri.

Në murin e kishës ka qenë një pllakë e mermertë ku shkruhej: Themelue në vitin 1940 në kohën e kujdestarisë së kishës së Tiranës, ndërtue me t’ardhunat e pronësimit të kishës së vjetër të Shën Prokopit dhe me ndihmat e popullit orthodhoks, projektue dhe drejtue prej ing. Arch. Skënder Luarasit, zbatue prej sipërmarrjes Ing. Lucca e Co, Milano. Kisha e Shën Prokopit përfundoi së ndërtuari më 20 maj të vitit 1945. Kisha ka qenë e stilit bizantin e punuar me gurë të gdhendur deri në lartësinë dy metra dhe më pas muri vazhdonte me tulla. Kisha ishte 23,5 metra e giatë dhe 18 metra e gierë. Dyshemeja e kishës ishte e shtruar me pllaka mermeri të bardhë.

Ikonostasi githashtu ishte prej mermeri të bardhë dhe korniza fundore me mermer të zi. Ngjitur me kishën ishte shtëpia dykatëshe e famullitarit, e cila përbëhej nga katër dhoma dhe dy salla të mëdha. Përurimi i kishës u bë më 20 maj 1945 nga Kryeepiskopi Kristofor Kisi.

Në shënimet e tij atë Marko Papajani thotë se më 25 maj 1960 në kryesinë e kishës u zhvillua një mbledhe, në të cilën Kryeepiskop Paisi u komunikoi vendimin e qeverisë në lidhje me prishjen e kishës. “...meqenëse në këtë vend tashi i thonë kodra e “Dëshmorëve të Kombit”, vend në të cilin ndodhet edhe kisha, parashikohet që të bëhet një park i madh për kryeqytetin me ligenin artificial, kopshtin zoologjik, ambiente të tjera sportive dhe për dëfrime, hotele, bufera etj… me nië fialë kisha e “Shën Prokopit”, nuk mund të qëndrojë më në atë vend….*

Në ditët e lirisë fetare filluan shërbesat e para te shkallët e kishës së “Shën Prokopit”, e cila vazhdonte të ishte restorant. Në gazetën “Rilindja Demokratike” të datës 11 korrik 1992, është shkruar: “Në pasditen e 7 korrikut 1992 grupe besimtarësh drejtoheshin për nga kodrat e liqenit artificial të Tiranës, pikërisht në vendin ku më parë ka qenë Kisha e Shën Prokopit (1941-1967). Nga komuniteti ortodoks i Tiranës, Shën Prokopi festohet në mënyrë të veçantë, sepse ky i shenjtë është zgjedhur si mbrojtës i qytetit të tyre. Ceremonitë fetare i kryesoi Kryeepiskopi i Titranës dhe i gjithë Shqipërisë, Kryehirësia e Tij, Imzot Anastas Janullatos”.

Në historikun e kishës së Shën Prokopit për t’u shënuar është edhe xhirimi i filmit “Skënderbeu”(1953).

Në ambientet përreth kishës është inskenuar ngjarja e Kuvendit të Lezhës, takimi me të dërguarin e Venedikut si dhe skena e vdekjes së Skënderbeut. Në vitin 1967 edhe kisha Shën Prokopit pati fatin e të gjitha objekteve të tjera të kultit. Ajo u gjymtua, duke iu hequr pjesët harkore. Në vend të saj u ngrit kafe-restorant “Liqeni”. Çka mbeti prej kishës së Shën Prokopit iu kthye funksionit të mëparshëm, vetëm pas gati 30 vjetësh, në 1993-shin, por me një pamje të gjymtuar.